پرورش ماهیان سردابی:

اين ماهيان را مي توان در محدوده حرارتي ۱۰-۱۸ درجه سانتيگراد پرورش داد . استخرهاي بتني براي پرورش آنها مناسب تر است ، و براي توليد يك تن نياز به ۱۰ ليتر در ثانيه آب با دماي ۱۰-۱۸ درجه سانتي گراد مي باشد .

                                         

بيشتر اين ماهيان را خانواده آزاد ماهيانsalamonidae بوده و مشتمل بر ماهيان آب شيرين و ماهيان مهاجر موجود در نيم كره شمالي مي باشند.
امروزه گونه هاي مختلف ماهيان در كشورهايي كه داراي شرايط آب و هوايي مناسب رشد اين ماهيان در كشورهايي كه داراي شرايط آب و هوايي مناسب رشد اين ماهيان مي باشند پرورش داده مي شود. گوشت اين ماهيان بسيار لذيذ بوده و از نظر اقتصادي از جمله ماهيان با ارزش خوراكي محسوب مي گردند.

ساخت استخرهاي پرورشی:
در ساخت استخرها باید نکاتی را مد نظر داشت:
– شیب زمین به گونه اي باشد که آب به حالت ثقلی از استخر خارج گردد و نیاز به صرف هزینه نباشد.
– ورودي و خروجی استخر به طور صحیح ساخته شود. خروجی باید به صورت سه شیاره ساخته شود تا بتوان اولا سطح آب را در استخر بسته به شرایط تنظیم نمود و ثانیا آب کف استخر خارج گردد.
-آب قبل از وارد شدن به استخر به بالاي برجک هواده منتقل شود تا گازهاي مضر از آب جدا شوند.
– شیب ۲درصد براي استخرها ( ورودي به خروجی)در نظر گرفته شود تا فضولات کف همراه با جریان آب از استخر خارج شوند.
بچه ماهی قزل آلا را می توان در تمام طول سال در مزارع رهاسازي نمود. وزن رهاسازي بهتر است حدود ۱۰ گرم باشد تا هم دوره پرورش خیلی طولانی نشود و هم تلفات کمتر شود.(تلفات در وزن زیر ۱۰ گرم بیشتر است) تعداد ماهی رهاسازي شده بستگی به مقدار دبی آب و وزن هدف دارد. به طور کلی به ازاي ۷ لیتر در ثانیه می توان یک تن ماهی برداشت نمود حال اگر وزن هدف ۴۰۰ گرم باشد براي تولید یک تن ماهی به ۲۵۰۰ قطعه بچه ماهی نیاز می باشد. ۱۰ تا ۱۵ درصد هم باید به عنوان تلفات در نظر گرفت.

ظرفیت و تناژ پرورش

ظرفیت و تناژ پرورش بستگی به آب ورودي دارد و بر این اساس تعداد استخرها نیز متفاوت است ولی در هر حال چنانچه شیب زمین اجازه بدهد براي اینکه بتوان از آب حداکثر را نمود استخرها در در دو یا سه ردیف ویا حتی بیشتر احداث می نمایند.بطوریکه استخرهاي بچه ماهی در ردیف اول، پیش پرواري در ردیف دوم و در ردیف سوم ماهیان پرواري و آماده صید قرار می گیرند. براي بهترین بازده ارتفاع ریزش آب از یک ردیف به ردیف بعدي حدود ۷۰ سانتیمتر می باشد.دیواره هاي بین استخرها باید به شکلی باشد که بتوان براي غذادهی و صید بر روي آنها حرکت کرد.

هزینه لازم برای ساخت استخرپرورش ماهی:

۱- احداث استخرهای مزارع پرورش ماهیان سردابی مانند قزل آلا با در نظر گرفتن کلیه تمهیدات مزرعه و سرشکن شدن آن بر روی هر متر مربع با مصالح رایج در کشور شامل سیمان ، ماسه ، شن ، سنگ ، بلوک سیمانی و آهن آلات و…. به طور متوسط ۱۴۰۰ هزار ریال

۲- احداث استخرهای ترویجی دو منظوره پرورش ماهی با در نظر گرفتن تمهیدات جانبی شامل تجهیزات استخرها برای هر متر مربع ۱۰۰۰ هزار ریال

۳- احداث استخرهای از نوع D-END با در نظر گرفتن کلیه تمهیدات و تجهیزات لازم به ازای هر متر مربع ۱۴۰۰ هزار ریال

* تغییرات قیمت در احداث استخرها بستگی به شرایط جغرافیایی و عوامل دسترسی دارد که ۱۵%

شما برای راه اندازی استخر پرورش ماهی احتیاج به موافقت اصولی،پروانه تاسیس و بهره برداری دارید. بدین منظور می بایست به اداره جهادکشاورزی شهرستان (بخش شیلات) خود مراجعه نمایید.

۱٫ موافقت اصولی : چنانچه امکانات معرفی شده از جانب متقاضی دارای ضوابط و شرایط پرورش ماهی باشد پس از تصویب کمیسیون صدور پروانه موافقت اصولی صادر میشود که رونوشت آن به ادارات محیط زیست ، امور آب و امور اراضی استان ارسال می شود.

۲٫ پروانه تاسیس : چنانچه جواب تمام استعلامات مثبت باشد پس از صلاح دید کمیسیون صدور پروانه پروانه تاسیس صادر میشود که بر اساس آن شخص اجازه ساخت و ساز پیدا کرده و جهت دریافت تسهیلات به بانک معرفی می شود.

۳٫ پروانه بهره برداری : پس از اتمام کار ساخت و ساز و بازدید کارشناسی چنانچه مورد دارای شرایط ماهیدار کردن باشد از جانب کمیسیون صدور پروانه ، پروانه بهره برداری صادر می شود.

برای حفر چاه نیاز به پروانه حفر چاه دارید که جهت اخذ آن می‌بایست به اداره آبیاری شرکت سهامی آب شهرستان محل احداث استخر مراجعه کنید. مقدار زمین از ۱۰۰۰ متر مربع تا ۳۰۰۰ متر مربع برای تولید ۲۰ تنی و ۴۰ تنی کافی می باشد.

دوره پرورش:

دوره پرورش بین ۶ تا ۸ ماه می باشد، که بستگی به اندازه لارو اولیه دارد. مثلا اگر لارو ۱۰ گرمی باشد دوره پرورش  تقریبا  ۸ ماهه می شود.

استفاده از زمين براي رشد

ماهي نسبت به ساير موجودات پرورشي زمين كمتري براي رشد استفاده مي كند.

هر ماهي كمتر از ۲/۰ متر مربع

نقش استخرھای پرورش ماھی در تولید ماهی قزل آلا

بحث عملی استفاده از استخر در تولید ماهی قزل آلا، نگهداري آبی است که در آن ماهی زندگی می کند . علاوه بر آنکه مشکل استخرهاي پرورش ماهی می تواند در میزان تولید تأثیر گذار باشد، جریان آب ورودي، سرعت جریان آب در اس تخر، سرعت تعویض آب، حجم مفید مخزن و … از اهمیت زیادي برخوردار می باشد.

طبقه بندی استخرهای پرورش ماهی

براساس طبقه بندي هیدرولیکی استخرهاي پرورش ماهی به شرح زیر طبقه بندي می گردند.

 

 

 

 

استخرهای دراز    Raceway:

 

این استخرها چرخشی نبوده و جریان آب در آنها به طور خطی انجام می گیرد. این استخرها از گذشته به طور سنتی براي

پرورش ماهی قزل آلا استفاده شده است. در حال حاضر بیشتر قزل آلاي کشور در این تیپ استخرها تولید می گردد. در سیستم هاي آبزي پروري پرورش متداول که محدودیت آب وجود ندارد این تیپ استخرها توصیه می گردد.

مبانی طرح هندسه ا ی استخرهای آبراهه ای

آب از یک انتها استخر وارد و از جهت دیگر خارج می گردد. نسبت پیشنهادي raceway ( در استخرهاي (آبراهه اي

استاندارد براي ابعاد هندسی این استخرها عبارت است از :

۱ عرض = (۷ – ۰) = (طول ۱۰ /۳ – ۰/ عمق ( ۴

نسبت هاي دیگر ابعاد هم استفاده شده است اما بازده هیدرولیکی مخزن در ابعادهاي غیراستاندارد کاهش می یابد.

داراي خصوصیات زیر می باشند : raceway ( استخرهاي (آبراهه اي با عبور جریان به صورت خطی در امتداد طولی استخر سبب می شود :

الف – گرادیان غلظت مواد در طول استخر به تدریج به سمت پائین دست افزایش یابد.

ب – کیفیت آب در ورودي استخر در بهترین شرایط و در خروجی استخر در بدترین شرایط قرار خواهد گرفت.

ج – تعویض آب زیاد بوده به طوریکه هر ۱۰ الی ۱۵ دقیقه یکبار تعویض آب وجود دارد.

مزايای استخرهای  : raceway

الف – مناسب براي مدیریت در تولید :

استخرهاي آبراهه اي به دلیل نسبت دسترسی بالا و همچنین یکنواختی در عمق و عرض استخر در ملاحظات مدیریت تولید و کنترل کیفیت بهداشت ماهیان داراي امتیاز بالایی می باشند.

 

 

ب – ساده سازي :

۱٫  در استخرهاي آبراهه اي انجام عملیات رقم بندي، تجمیع و همچنین تقسیم بندي و نگهداري گروههاي مختلف به راحتی انجام می شود.

۲٫  در این استخرها به دلیل قابلیت ساخت پهلو به پهلو، دیوار مشترك، استفاده بیشینه از سطح هزینه هاي احداث نسبتاً پائینی دارند.

ج – قابليت استفاده به صورت سری :

در این نوع استخرها جهت افزایش بهره وري از میزان آب ورودي، استخرها را به صورت سري با حداقل اختلاف ارتفاع ۴۰ سانتی متر می سازند. در این روش آب بخشی از اکسیژن از دست رفته را بازیافت می کند و بدین ترتیب می توان در

استخرهاي ردیف پائینتر استفاده نمود.

تجربه نشان داده است با در نظر گرفتن سرعت خودپالائی ۱۵ دقیقه در هر مخزن استفاده از تعداد ۲ سري مناسب بوده و

حداکثر ۳ سري پیشنهاد می گردد.

 مبانی مديريت در استخرهای آبراهه ای

در استخرهاي آبراهه اي جهت تأمین اکسیژن در هر المان از حجم مخزن، نیاز به سرعت جریان ۲ الی ۴ سانتی متر می باشد.

این مقدار سرعت جریان عملاً جایگزین سرعت مورد نیاز جهت خودشوئی و حذف جامدات که محدوده سرعتی معادل ۱۵ الی ۳۰ سانتی متر در ثانیه تنظیم و حجم سازه هاي خط انتقال آب و منبع تأمین کننده جریان را کاهش داد. با به کار بردن چنین روشی به دلیل ترسیب فضولات و غیره لازم می گردد که هرچند مدت سطح آب را پائین آورده و شستشو انجام پذیرد.

استخرهای گرد :

این استخرها توسط آبزي پروران متعددي مورد استفاده قرار گرفته است در این استخرها جریان آب چرخشی و در حول محور مرکزي استخر می باشد. این مدل استخرها براي پرورش گونه هاي متنوع تري از ماهیان مناسب تر هستند.

مزايای استخرهای گرد :

استخرهاي گرد داراي مزایاي زیر می باشند :

همگن بودن محیط به دلیل سرعت جریان چرخشی بالا که در این استخرها امکان آن می تواند فراهم شود. محیط یکنواخت در تمامی سطح تقریباً فراهم شود.

فرصت شنا و حرکت پایان ناپذیر در جهت جریان و یا خلاف آن استفاده از این پدیده سبب می شود گونه هاي متنوع تري ازماهیان را پرورش داد. ایجاد جریان گردشی مناسب براي تجمع و تخلیه فضولات به طرف خروجی مرکز.

معايب استخرهای گرد :

به دلیل عدم دیواره مشترك بین استخرها نیاز به فضاي بیشتري می باشد.

جابه جائی ماهیان در حالت تجمع در کنار صافیها و توریها خود به نحوي مشکل است.

دوره درمان به دلیل عدم شرایط بهترین کیفیت آب طولانی تر می باشد.

مبانی طرح هندسی استخرهای گرد :

حد اپتیمم نسبت به قطر به عمق به از دیدگاه هیدرولیکی نسبت به ۱:۳ الی ۱:۵ می باشد و حداکثر این مقدار را ۱ می گیرد. در این استخرها براي به دست میزان اپتیمم خودپالائی، جریان ورودي، چه به وسیله یک لوله از حاشیه داخلی یا بوسیله لوله اي سوراخ دار در شعاع دایره ایجاد می گردد باید با افق زاویه ۲۰ الی ۵۰ درجه داشته باشد. این مقدار زاویه، گردش افقی و عمودي را در تعادل نگه می دارد. در صورتی که در این استخرها از نسبت قطرها بزرگتر استفاده شود استفاده از می تواند بسیار مؤثر باشد. Force دستگاههاي هواده جریانی همانند در استخرهاي گرد مقدار جریان ورودي و همچنین تعداد هواده ها به گونه اي در نظر گرفته می شود تا بزرگترین شعاع در حد ۱۵سانتی متر در ثانیه) – سرعت شنا باشد ( ۳۰ به دلیل آنکه جریان در استخرهاي گرد به صورت سیلکونی به طرف مرکز می باشد با نزدیک شدن جریان به سمت مرکز استخر سرعت خطی آن کاهش یافته و ماهی امکان انتخاب سرعت دلخواه را پیدا خواهد نمود.

انواع دستگاه های هواده :

در ا ستخرهاي پرورش ماهی جدایی از نوع و شکل هندسی استخر، یکی از روشهاي مقدماتی افزایش تولید تأمین نیاز اولیه

ماهی یعنی اکسیژن می باشد در صورتیکه مقدار آب ورودي به استخرهاي پرورش ماهی را نتوان تأمین نمود می توان توسط انواع دستگاههاي هواده این نیاز را تأمین نمود. نکته اي که در بحث هوادهی در استخرها حائز اهمیت می باشد آن است که از چه تعداد دستگاه هواده با چه مشخصاتی در کدام نقطه از استخرها استفاده گردد.

 

 

عوامل مؤثر در تخمین نوع، تعداد و جانمایی دستگاههاي هواده عبارتند از :

متوسط وزن ماهی موجود در استخر.

بیوماس ماهی در استخر.

هندسه استخر و ابعاد آن.

مقدار آب ورودي آب تازه.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی آب.

ارتفاع محل از سطح دریا.

وضعیت عمومی استخر و تراکم ماهی.

الف – وزن ماهی موجود در استخر

بررسی ها نشان می دهد متوسط وزن ماهی در انتخاب نوع و مشخصات دستگاههاي هواده حائز اهمیت می باشد.

چنانچه از دستگاههاي هواده پروانه جریان خطی استفاده شود، باید مقدار سرعت جلوبرندگی پروفیل جریان به گونه اي باشدکه مقدار پروفیل سرعت در طول مسیر جریان از حداکثر دو برابر طول ماهی بیشتر نگردد.

 

ب – بيوماس ماهی در استخر

یکی از عللهاي عمده در تعیین تعداد و نوع دستگاههاي هواده مقدار بیوماس ماهی موجود در استخر می باشد.

را به عنوان محصول تجزیه CO ماهی جهت انجام عمل متابولیسم و هضم غذا، اکسیژن موجود در استخر را مصرف نموده و ۲مواد آلی توسط آبششهاي خود به محیط خارج هدایت می نماید.

ماهی قزل آلا همچنین در نتیجه هضم غذا آمونیاك را به عنوان محصول نهایی متابولیسم پروتئین تولید می کند. بنابراین هرقدر co مقدار بیوماس موجود در استخر افزایش یابد، از یک طرف مقدار اکسیژن موجود در استخر کاهش و از طرف دیگر مقدار ۲و آمونیاك موجود در استخر افزایش می یابد.

با در نظر گرفتن مبحث فوق پیشنهاد می گردد که نوع، تعداد و جانمائی دستگاههاي هواده در استخر به گونه اي در نظر گرفته شود که تمامی معیارهاي فوق را در حد استانداردهاي تعریف شده قرار گیرد.

 

ج – هندسه استخر و ابعاد آن

مشکل و ابعاد هندسی استخرها در انتخاب نوع، تعداد جانمائی دستگاههاي هواده مؤثر می باشد. به طور مثال در استخرهاي گرد و شکلهاي مشابه آن به جهت جلوگیري از تغییر شکل پروفیل سرعت جریان استفاده از دستگاههاي هواده مدل قارچی پیشنهاد نمی گردد. در این استخرها به دلیل عبور آب ورودي کم در پیرامون محیطی استخر، استفاده از هواده هاي جریانی در نزدیکی محل ورودي آب که به صورت مماس بر محیط استخر نصب شده پیشنهاد می گردد.

استفاده از هواده هاي پروانه اي و یا خطی به دلیل جلوگیري از تشکیل Raceway در خصوص استخرهاي آبراهه اي

سیکلونهاي موضعی و کاهش بار معلق موجود در استخر توصیه می گردد در فاصله از هیچ مدل دستگاههاي x از ورودي استخر نصب گردد. در این تیپ استخرها توصیه میگردد در فاصله بیش از ۱:۳ انتهایی هواده استفاده نگردد.

 

د-مقدار آب ورودي تازه

 یکی از معایارهاي مهم در انتخاب نوع، تعداد و جانمایی دستگاههاي هواده، مقدار آب ورودي تازه به استخرها می باشد. به طور معمول می توان بیان نمود هر چقدر مقدار آب ورودي تازه به استخر بیشتر باشد مشکلات استخرها در خصوص کنترل عواملهاي حیاتی کاهش می یابد، لذا در یک منبع آبی بدون محدودیت پیشنهاد می گردد حداکثر تراکم ماهی را با ظرفیت آب ورودي با روش کنترل اکسیژنی بالانس گردد. از آنجائیکه اکثر منابع آبی مورد بهره برداري داراي دبی پائین تري نسبت به تقاضاي می باشند، پیشنهاد می گردد کمبود وضعیت اکسیژنی را با در نظر گرفتن سایر عواملهایی دیگر، توسط دستگاههاي هواده بالانس نمایند.

ز – وضعيت عمومی استخرها و تراکم ماهی

تغییرات شبانه روزي بر روي وضعیت عمومی استخرها تأثیر گذار می باشند. اگر چنانچه در استخري فیتوپلانکتون، جلبکها و … مصرف CO در دیواره و بستر استخرها وجود داشته باشند، استفاده از دستگاه هاي هواده) را در شب ضروري می سازد. در استخرهاي بتنی قزل آلا (عمومیت بیشتري دارد) در یک مدیریت صحیح عوامل فوق ناچیز بوده و تعداد هواده بر مبناي حداکثر کمبود ظرفیت اکسیژنی در آن مقطع زمانی محاسبه و به کار می رود.

چنانچه از دستگاه هاي هواده پاروئی، پروانه اي یا عمودي به عنوان هواده استخر استفاده می شود پیشنهاد می گردد جهت

جلوگیري از تغییرات رفتار ماهی که به استرس آن می انجامد از ۵۰ درصد ظرفیت حداکثر تراکمی استفاده گردد. چنانچه از دستگاه هاي دیفیوزرها هواده همانند :

لوله هاي تراوا یادیفیوزرهاي لوله حبابی یا بشقابی استفاده می شود. حداکثر تراکم پیشنهادي بدون استرس ۷۵ درصد ماکزیمم ظرفیت تراکمی پیشنهاد می گردد.

 

بیماری های ماهی قزل آلا:

از نشانه ها وعلائم ظاهري بيماريهاي ماهي قزل آلا در حوضچه هاي پرورش مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:

تجمع گله بي حال در محل در ورودي ، خروجي و يا كنار ديواره ها ۲- كاهش اشتها ۳- حركات ناموزون در هنگام شنا ۴- تيره گي رنگ بدن ويا بيرون زدن چشم ها ۵- پوسيدگي باله ها و يا ريزش فلسها ، قارچ زدگي و ايجاد شدن زخم بر روي بدن ماهي در حدود۲۰% از گله.

بيماري انگلی  ايك (لكه سفيد):

عامل بيماري انگل مژه دار بنام ايكتيوفيتريوس مولتي فيلس مي باشد.

علائم : تغيير رنگ ماهي – تجمع ماهي در محل ورودي و خروجي و كنار ديواره هاي حوضچه – حركات ناموزون و پرش – بي اشتهايي – ايجاد لكه هاي سفيد در سراسر بدن .

بيماري باکتری  استر پتوكوكوزيس:

عامل بيماري باكتري استرپتوگوك مي باشد.

علائم: شناي عمودي – تيرگي رنگ بدن – بيرون زدگي چشم ها – زخم اطراف مخرج – حركات ناموزون – آب آوردگي شكم

 

بيماري قارچی ساپرولگنيوزيس:

عامل بيماري قارچ ساپروگلينا پارازيتيكاوساپروگلنيا آكلنا مي باشد.

علائم : زخم هاي اوليه پوستي به رنگ قهوه اي روشن همراه با برگنه هاي دايره اي يا هلالي شكل – رشته هاي قارچي – همچنين در رشته هاي آبشش – چشم ماهي و يا روي تخم ها نيز مشاهده مي شود 

علائم اوليه جداشده از افلاكسيكوزيس شامل رنگ پريدگي آبششها ، آسيب بافت خوني ، كاهش سرعت رشد و كاهش وزن مي باشد . مصرف طولاني باعث ايجاد تومورهاي كبدي و ايجاد زخم در كليه و كاهش ايمني در مقابل بيماريها مي باشد. درصورت استفاده از خوراك بسيار آلوده مي تواند ايجاد تلفات شديد همانند ساير مسموميتها نمايد.

ماهي قزل آلا و ضريب تبديل:

 با توجه به اينكه ماهيها جزو حيوانات خونسرد محسوب گرديد و اين موجودات انرژي بابت ثابت نگه داشتن دماي بدن مصرف نمي كنند پس خوراك مصرفي صرف متابوليسم و رشد مي گردد.

در گونه هاي مختلف آبزيان پرورشي مقدار توليد گوشت به ازاء مصرف يك كيلو خوراك متفاوت است در قزل آلا اين مقدار بين ۸/۰ تا ۵/۳ در سايز پرواري (بالاي ۲۰۰ گرم) نسبت به نوع خوراك متفاوت است .

 

انواع خوراك ها:

خوراكهاي قزل آلا بر اساس روش توليد به دو دسته تر و خشك تقسيم مي شوند. در خوراك تر كه معمولا” در محل مزرعه توليد مي شود با توجه به اينكه خوراك روزانه توليد شده ونياز به نگهداري در انبار ندارد از خشك كن استفاده نكرده و به همين دليل درصد رطوبت خوراك عموما” بالاي ۲۰ درصد مي باشد..

در گذشته نه چندان دور بسياري از مزارع جهت تأمين پروتئين خوراك از ضايعات كشتارگاهي نيم پز و يا گاها” خام استفاده مي نمودند كه به دليل گسترش آلودگي ممنوع اعلام شد.خوراك تر معمولا”ضريب تبديلي بالاي ۲ دارد.

 

خوراك خشك:

خوراكهايي كه در كارخانجات مخصوص توليد خوراك توليد مي شوند داراي حداكثر رطوبتي در حدود ۸ تا ۱۲ درصد مي باشند. ضريب تبديل اين خوراكهاي بسته به كيفيت مواد اوليه و روش توليد مابين ۸/۰ تا ۲ متغير است.

روشهاي توليد خوراك خشك:

 

۱- روش پلت پرس:

در اين روش دستگاههايي كه مورد استفاده قرار مي گيرند دستگاههاي توليد خوراك دام و طيور مي باشد كه ممكن است در بعضي مواقع جهت بهبود كيفيت خوراك ، تغييراتي در آن ايجاد مي كنند از جمله تقويت كانديشنر كانديشنر دستگاهي است كه بعد از مخلوط شدن مواد اوليه وهدايت شدن به داخل آن  ، در آنجا تحت فشار و بخار حاوي مقداري رطوبت به اصطلاح عمل آوري شده و سپس وارد دستگاه پلت گرديده و در آنجا تحت فشار از سوراخهاي داي خارج مي شود..

۲- روش اكستروژن:

فرآيند اكستروژن در حقيقت فرآيند پردازش مواد با دماي بالا در زمان كوتاه است و اين بوسيله عمل تركيبي رطوبت ، حرارت ، انرژي مكانيكي و فشار صورت مي گيرد.

اكسترودر همچنين يك عملكرد فني است كه بوسيله آن خوراك تحت افزايش پيوسته فشار(تا ۶ مگا پاسكال)، فرآوري ، اكسترود و پخته مي شوند و سپس به دليل افت ناگهاني فشار منبسط مي گردند و حالت متخلخل پيدا مي كند با اين تكنيك مي توان خوراك انواع آبزيان با چگاليهاي مختلف توليد نمود اين چنين خوراكي ظرفيت شناوري فرو روندگي آهسته و يا فرو رونده سريع خواهد بود. خوراك اكسترودر علاوه بر مزاياي معمول خوراك پلت داراي مزه مطلوب تر، عدم تفكيك اجزاء (به دليل استفاده از مواد اوليه با قطر حداكثر ۲۰۰ميكرون و پيش مخلوط كن ها و كانديشنرهاي مخصوص ) نگهداري و حمل و نقل ساده ، تغذيه راحت و كاهش ضايعات هنگام تغذيه ، می باشد.

تغذيه روزانه :

ماهي قزل آلا يك ماهي شكارچي بوده و جهت غذاگيري از قوه بينايي خود بهره مي برد بنابراين خوراك دهي بايستي در زمان روشن بودن هواانجام شود. ميزان خوراك مورد نياز روزانه ماهي قزل آلا تحت تاثير دماي آب بوده و نسبت به وزن متوسط ماهيان موجود در استخر انجام مي شود.

هر توليد كننده خوراك نسبت به سطح انرژي و ساير پارامترهاي ديگر خوراك توليدي خود اقدام به محاسبه و ارائه جداول مخصوص مي نمايد كه پرورش دهنده بتواند بهترين بازده را كسب نمايد.

جدول مقدار مصرف خوراك اكسترود شده :

 مثال: در يك حوضچه تعداد ۶۵۰۰ قطعه بچه ماهي ۵۰ گرمي وجود دارد كه دماي آب ۱۶ درجه سانتيگراد است براي محاسبه مقدار خوراك روزانه به شرح ذيل عمل مي نماييم.

ابتدا وزن كل ماهي موجود در استخر را به كيلو محاسبه مي كنيم:

 

                 كيلوگرم۳۲۵=۱۰۰۰ : گرم ۳۲۵۰۰۰ = گرم ۵۰ *۶۵۰۰

 سپس از روي جدول وزن متوسط ماهي خود را مي يابيم سطري كه از يك طرف به وزن متوسط وصل شود و از بالا به دما را پيدا مي كنيم اين عدد ۵/۲-۱/۲ مي باشد چون ۵/۲ درصد مخصوص ماهي ۳۵ گرمي و ۱/۲ درصد مختص ماهي ۷۰ گرمي مي باشد مي توان جهت ماهي ۵۰ گرمي ۳/۲ درصد در نظرگرفت سپس:

                       كيلوگرم ۵/۷= % ۳/۲ * ۳۲۵ كيلوگرم

 

ماهي موجود را بايستي با ۵/۷ كيلو خوراك سايز ۳ ميليمتر در ۵ نوبت تغذيه نمود.

 

مقدارمصرف خوراک به کیلوگرم ازای هر ۵۰۰ گرم ماهي:

 

سایز پلت به میلیمتر به ازای وزن ماهی به گرم:

 

نتیجه گیری و بحث:  

سیر رو به رشد جمعیت جهان و متعاقب آن افزایش نیازهای پروتئینی این جمعیت باعث شده است،بشر به مصرف آبزیان از جمله ماهیها،سخت پوستان،نرم تنان و سایر آبزیان رو آورد.همچنین کاهش ذخایر آبزی  بشر را بر آن داشته تا برای پرورش گسترده آبزیان در محیطهای آبی کوچک و محدود اقدام کند. گوشت ماهی نه تنها سریعتر از گوشت های دیگر هضم می شود، بلکه دارای مقادیر قابل توجهی اسیدهای آمینه ضروری از قبیل لیزین و متیونین است. علاوه بر آن، دارای اسیدهای چرب ضروری بویژه یک اسید چرب اختصاصی است که باعث کاهش کلسترول خون می شود . ویتامینها و املاح موجود در گوشت نیز ارزش غذایی آن را افزایش داده است. بیشترین میزان مصرف ماهی در ایران در گروه آبزیان پرورشی را قزل آلا به خود اختصاص داده است ، که دلایل مصرف آن عبارتند از:

۱٫       کیفیت مطلوب عرضه با توجه به نزدیکی مزارع پرورشی به مراکز عرضه

۲٫       کیفیت بهتر گوشت از نظر طعم، مزه و سهولت جداکردن استخوانهمانطورکه می دانید بیشترین میزان مصرف ماهی در ایران در گروه آبزیان پرورشی را قزل آلا به خود اختصاص داده است.

۳٫       ضریب تبدیل غذایی در ماهی ۵/۱ برابر طیور و دو برابر گوسفند و گاو است که دلیل آن نیاز کمتر ماهی به مصرف انرژی برای گرم کردن بدن وغلبه بر نیروی جاذبه است.

---

---

 اصول پرورش ماهي قزل آلا (سردآبي)

كمبود منابع آبي در كشور ما و نياز مردم به مواد پروتئيني سالم باعث شده است تا بهره برداري دو يا چند منظوره از منابع آب همواره مورد توجه قرار گيرد كه پرورش ماهي يكي از آنها مي باشد.
ماهيان پرورشي از لحاظ دامنه تحمل دمايي به دو گروه سردابي و گرمابي تقسيم مي شوند. ماهيان سردابي در۱۸-۱۲ درجه سانتيگراد و ماهيان گرمابي در ۲۷-۲۰ درجه سانتيگراد بهترين رشد را دارند.
ماهيان گرمابي شامل چهار گونه اند وشامل: كپور معمولي، آمور، فيتوفاك و سرگنده مي باشند كه به سه گونه اخير  اصطلاحا كپور ماهيان چيني گفته مي شود و تنها گونه ماهي سردابي كه در ايران پرورش داده مي شود ماهي قزل آلاي رنگين كمان است كه در اصطلاح عاميانه به آن قزل آلا گفته مي شود.

با توجه به اينكه استان خراسان شمالي در شمال شرق كشور واقع شده و اكثر مناطق آن داراي آب و هواي سرد مي باشد پتانسيل خوبي در زمينه پرورش قزل آلا دارد
شرايط فيزيكو شيميايي مناسب آب جهت پرورش قزل آلا:

الف) دما
دماي مناسب جهت پرورش قزل آلا ۱۸-۱۲ درجه سانتيگراد مي باشد. البته مناسب ترين دما براي پرورش اين ماهي ۱۵ درجه سانتيگراد است. دماي بالاتر و پايين تر از اين محدوده باعث كاهش رشد مي شود و دماي بالاتر از ۲۴ درجه موجب تلفات ميگردد.

ب) PH يا اسيديته آب
PH مناسب جهت پرورش قزل آلا ۸/۴-۶/۸ مي باشد. PH
خارج از اين محدوده باعث تلفات مي شود.

ج) اكسيژن محلول
ميزان اكسيزن محلول در آب به فاكتورهاي متعددي از جمله ارتفاع، دما، شوري و… بستگي دارد ولي در هر حال اكسيژن خروجي نبايد كمتر از ۵ ميليگرم در ليتر باشد. جهت افـــــزايش  اكسيژن محلول راههاي متعدد وجود دارد از جمله استفاده از  هواده ها كه امروزه انواع مختلف داشته و عملكردهاي متعدد دارند.

د) شوري
به طور كلي افزايش شوري آب موجب كاهش درجه اشباع اكسيژن مي شود.آبهاي شيرين داراي شوري  ppt1-0/1 مي باشند و ماهي قزل آلا تا شوري ppt 30 را تحمل مي كند. شوري به ميزان ppt 10 براي پرورش قزل آلا مناسب مي باشد.

ه) شفافيت
قزل آلا ماهي است شكارچي و گوشتخوار به همين دليل شفافيت آب تاثير بسزايي در رشد آن دارد به عبارت ديگر ماهي بايد غذاي خود را ببيند تا آنرا بخورد. به طور كلي در پرورش قزل آلا شفافيت بايد تا كف استخر تامين شده باشد و ميزان مواد معلق آن بايد كمتر از ۳۰ ميليگرم در ليتر باشد.

منابع آب جهت پرورش قزل آلا
ماهي قزل آلا به طرق مختلف و در منابع آبي مختلف پرورش داده مي شود. چشمه ها، رودخانه ها، قنوات و چاههاي كشاورزي از مهمترين منابع پرورش قزل آلا در كشور مي باشد.

ساخت استخرهاي پرورشي:
در ساخت استخرها بايد نكاتي را مد نظر داشت:
– شيب زمين به گونه اي باشد كه آب به حالت ثقلي از استخر خارج گردد ونياز به صرف هزينه نباشد.
– ورودي و خروجي استخر به طور صحيح ساخته شود. خروجي بايد به صورت سه شياره ساخته شود تا بتوان اولا سطح آب را در استخر بسته به شرايط تنظيم نمود و ثانيا آب كف استخر خارج گردد.
-آب قبل از وارد شدن به استخر به بالاي برجك هواده منتقل شود تا گازهاي مضر از آب جدا شوند.
– شيب ۲درصد براي استخرها ( ورودي به خروجي)در نظر گرفته شود تا فضولات كف همراه با جريان آب از استخر خارج شوند.
بچه ماهي قزل آلا را مي توان در تمام طول سال در مزارع رهاسازي نمود. وزن رهاسازي بهتر است حدود ۱۰ گرم باشد تا هم دوره پرورش خيلي طولاني نشود و هم تلفات كمتر شود.(تلفات در وزن زير ۱۰ گرم بيشتر است) تعداد ماهي رهاسازي شده بستگي به مقدار دبي آب و وزن هدف دارد. به طور كلي به ازاي ۷ ليتر در ثانيه  مي توان يك تن ماهي برداشت نمود حال اگر وزن هدف ۴۰۰ گرم باشد براي توليد يك تن ماهي به ۲۵۰۰ قطعه بچه ماهي نياز  مي باشد. ۱۵-۱۰درصد هم بايد به عنوان تلفات در نظر گرفت.
ظرفيت و تناژ پرورش بستگي به آب ورودي دارد و بر اين اساس تعداد استخرها نيز متفاوت است ولي در هر حال چنانچه شيب زمين اجازه بدهد براي اينكه بتوان از آب حداكثر را نمود استخرها در در دو يا سه رديف ويا حتي بيشتر احداث مي نمايند.بطوريكه استخرهاي بچه ماهي در رديف اول، پيش پرواري در رديف دوم و در رديف سوم ماهيان پرواري و آماده صيد قرار مي گيرند. براي بهترين بازده ارتفاع ريزش آب از يك رديف به رديف بعدي  حدود ۷۰ سانتيمتر مي باشد.ديواره هاي بين استخرها بايد به  شكلي باشد كه بتوان براي غذادهي وصيد بر روي آنها حركت كرد.

غذا دهي:
اگر مزرعه اي به بهترين شكل ممكن ساخته شود و بهترين بچه ماهي هم در آن رهاسازي گردد ولي مديريت تغذيه در آن اعمال نگردد مسلما اين مركز به سودآوري نخواهد رسيد.انتخاب نوع غذا و مقدار جيره روزانه مهمترين اصل در زمينه غذادهي مي باشد. تعداد دفعات غذادهي نيز بستگي به وزن ماهي دارد به طوريكه بچه ماهي هاي حدود ۱۰ گرم تا ۶ بار در روز و ماهيان پروراري ۱تا ۲ بار در روز غذادهي مي شوند.
در پرورش ماهي تامين غذا بيشترين هزينه توليد را دارد. پس هرچه بتوان در اين قسمت مديريت بهتري اعمال نمود سودآوري كار بيشتر خواهد شد. براي اينكار بايد به يك سري نكات توجه كرد:

– با محاسبه ميانگين وزني ماهيان و مشخص كردن مقدار ماهي موجود در استخر(بيومس) و دماي آب مقدار دقيق غذاي روزانه  مشخص شود.
– از مكملهاي معدني و ويتاميني در جيره غذايي استفاده شود.
– نحوه غذا دهي بايد به شكلي باشد تا همه ماهيان استخر از غذا استفاده نمايند و غذا هدر نرود.
– غذاي مورد نياز بايد در مكاني خنك و دور از نور مستقيم خورشيد قرار گيرد و هنگام خريد غذا حتما به تاريخ توليد و مصرف آن توجه شود.
– پاكتهاي غذا بايد بر روي پالت چوبي قرار گيرد.
– تهويه انبار بايد به نحو مطلوب انجام گيرد.

رقم بندي:
رقم بندي از جمله كارهايي است كــــه معمولا در همه استخرهاي
پرورش ماهي صورت مي گيرد. علت آن هم اين است كه چون در زمان تغذيه ممكن است غذا به تمام ماهيها به طور يكسان نرسدو يا در زمان رهاسازي بچه ماهيها يك دست نبوده باشند پس از مدتي در ماهيها اختلاف وزن ديده مي شود كه در اين صورت بايد ماهيها رقم بندي شوند يعني ماهيهاي  كوچك و بزرگ از يكديگر جدا شوند. مهمترين دلايل آن بدين شرح است:
– به دليل ريز و درشت بودن ماهي و خطا در ميانگين وزني محاسبه جيره غذايي دقيق نخواهد بود.
– ماهيهاي كوچكتر در رقابت غذايي با ماهيهاي بزرگتر موفق نيستند و بنابراين رشد نخواهند كرد يا رشد بسيار كندي خواهند داشت.

بهداشت:
رعايت نكات بهداشتي در امر پرورش ماهي تضمين كننده بقا و سود آوري يك مركز پرورشي خواهد بود و با بكارگيري و توجه بــه يكسري مسائل كوچك مي توانــد از بروز مشكلات بزرگ جلوگيري نمود.
مشاهده شناي غير طبيعي مي تواند علامت شروع يك بيماري  باشد كه بايد سريعا به اطلاع كارشناس شيلات برسد.
هرگونه تلفات در استخر بايد سريعا از استخر خارج و به طور بهداشتي  دفن گردد. البته تلفات موردي، طبيعي است درصورت استمرار تلفات يا تلفات با حجم بالاحتما بايد مراتب را به اطلاع كارشناسان شيلات رساند. استفاده از مكملهاي ويتاميني باعث مقاومت ماهي در برابر بيماريها شده و به طور قابل ملاحظه اي از بروز بيماري و تلفات ناشي از آن جلوگيري مي نمايد.

افزايش توليد در واحد سطح:
با توجه به كمبود منابع آبي و ادامه روند خشكسالي و همچنين افزايش جمعيت و تقاضاي روز افزون ماهي يكي از راههاي افزايش توليد استفاده از امكانات جانبي براي افزايش توليد در واحد سطح مي باشد. هواده ، مديا و دستگاههاي فيلتراسيون از جمله اين امكانات مي باشند. ساده ترين و كم هزينه تريت آنها هواده ها مي باشند. امروزه هواده هاي بسيار متنوع با عملكردهاي مختلف وجود دارد. معروفترين آنها هواده اسپلش مي باشد كه كاربرد اين هواده در استخرها مي تواند به ميزان ۱۰ تا ۲۰ درصد بر حلاليت اكسيژن اضافه مي كند.
مشكلي كه اين قبيل هواده ها دارند اين است كه به دليل اينكه اين قبيل هواده ها مي توانند فضولات ماهي را به ذرات ريز تبديل كند كه حذف آنها از استخر مشكل بوده و تاثير نامطلوبي بر روي طعم و مزه ماهي مي گذارد.
به همين منظور دستگاههاي مخلوط كننده اكسيژن جهت مزارع پرورش ماهي پيشنهاد مي گردد. مزاياي اين دستگاهها نسبت به هواده به طور مختصر عبارت است از:
– حلاليت اكسيژن آب به ميزان ۴ تا ۶ برابر
– افزايش توليد ماهي به ميزان ۴ برابر حالت معمول كه با رهاسازي لايه اي اين ميزان به ۸ برابر خواهد رسيد.
– كاهش ضريب تبديل غذايي از ۲ در سيستمهاي سنتي به ۱/۱

---

---

نحوه پرورش ماهي قزل آلا در استخر خاكي (سيستم دانماركي)

مزرعه پرورش ماهي قزل الا به روش دانماركي شامل تعدادي استخر خاكي است كه با خاكبرداري يا حفر زمين در يك منطقه و رفتن به عمق چند متري زمين  ساخته مي شوند.
در صورت امكان ورود اب هاي مورد ياز استخر هاي پرورشي بايد به صورت ثقلي(به كمك نيروي جاذبه زمين)باشد زيرا در اين روش هزينه ابگيري استخر ها كمتر و ميزان ارامش  اسايش خاطر در بالاترين حد است.

به استفاده از تلمبه نيز مي توان اب مورد نياز مزرعه را از رودخانه يا درياچه تامين نمود اما در اغلب موارد اين روش بايد به عنوان يك منبع فرعي و غير اصلي براي تامين اب مصرفي و مورد نياز استخر هاي پرورش قزل الا در نظر گرفته شود زيرا سيستم پمپاژ قادر به تامين كامل اب مصرفي مزرعه نيست و هزينه ي نصب ان نيز حتي اگر از موتور هاي ديزلي يا الكتريكي استفاده شود بالا خواهد بود.